Trong lĩnh vực marketing ma trận BCG là một trong những thuật ngữ được sử dụng rất phổ biến. Ma trận BCG là công cụ đắc lực cho các doanh nghiệp xây dựng và phát triển chiến lược tiếp thị và quảng bá sản phẩm. Để ứng dụng được hiệu quả, các bạn cần phải hiểu rõ bản chất của ma trận BCG trong mối quan hệ giữa tăng trưởng thị phần. Mô hình này hiện nay đang được nhiều doanh nghiệp áp dụng thành công. Hãy cùng LPTech tìm hiểu rõ hơn về ma trận BCG cũng nhưng các để ứng dụng BCG vào chiến lược kinh doanh hiệu quả qua bài viết dưới đây!

Ma trận BCG là gì? 

Ma trận BCG (Boston Consulting Group) là một ma trận cổ điển nhằm xem xét các cơ hội phát triển của một doanh nghiệp thông qua xác định các danh mục sản phẩm của mình. Ma trận này là nơi đầu tư quỹ tiếp thị nhằm phát triển sản phẩm giúp lập kế hoạch dài hạn dựa vào phạm vi hoạt động sản phẩm của công ty. Ma trận danh mục sản phẩm BCG được tạo ra từ Tập đoàn Boston Consulting Group vào năm 1982.

Ma trận BCG theo lý thuyết được xây dựng nhằm giúp doanh nghiệp định hướng chiến lược tăng trưởng thị phần dựa vào các danh mục sản phẩm vào 4 nhóm. Khi doanh nghiệp xác định được vị trí của các sản phẩm này trên thị trường để đưa ra quyết định có nên tiếp tục đầu tư hay loại bỏ. Ma trận BCG được chia thành bốn góc phần tư được phân chia dựa trên tốc độ tăng trưởng thị trường và thị phần tương đối.

1. Thị phần (Market Share): Thị phần của sản phẩm trên thị trường.
2. Triển vọng phát triển (Market Growth): Xác định đối tượng khách hàng tiềm năng trong thị trường có triển vọng phát triển hay không.

>>Xem thêm: Phân tích SWOT là gì? Hướng dẫn cách xây dựng chiến lược SWOT hiệu quả

Ý nghĩa của việc sử dụng ma trận BCG

Ma trận BCG hiện đang được áp dụng khá nhiều trong quá trình xây dựng kế hoạch marketing của các công ty. Ma trận này thường được doanh nghiệp sử dụng cho trong việc nghiên cứu và ra mắt sản phẩm mới. Dưới đây là ý nghĩa của ma trận BCG trong chiến lược kinh doanh:

1. Ma trận BCG giúp phân bổ nguồn đầu tư cho doanh nghiệp một cách hợp lý về nguồn lực tài chính và nhân sự.
2. Ma trận Boston được hình dung kiểu một lát cắt nhỏ của hình ảnh tổng quan về vấn đề hiện tại của doanh nghiệp. Những chi tiết của những lát cắt nhỏ giúp bạn đánh giá hiệu quả kinh doanh trong một thị trường rộng lớn với nhiều vấn đề mà doanh nghiệp đang phải đối mặt.
3. Ma trận Boston ít giá trị dự báo cho tương lai hay những sai sót dựa trên những giả định được đề ra từ ma trận, không quan tâm tới các khía cạnh liên quan tới môi trường kinh doanh bên ngoài.
4. Ma trận BCG sẽ được coi là thước đo đánh giá năng lực tạo ra doanh thu, lợi nhuận của sản phẩm khi mới ra mắt trên thị trường. Điều này giúp hỗ trợ doanh nghiệp đưa ra chiến lược kinh doanh phù hợp để đạt được doanh thu và lợi nhuận cao nhất.

Trên thực tế, ma trận BCG ít có giá trị dự báo cho tương lai nhưng lại có giá trị đánh giá thực tại một cách chính xác. Đồng thời, các bạn nên tập trung đánh giá những giá trị nội tại ở bên trong doanh nghiệp và tạo những giá trị từ môi trường bên ngoài.

Ưu điểm của Ma trận BCG

Ma trận BCG sẽ phân tích những nhu cầu về vốn đầu tư ở các SBU khác nhau. BCG giúp doanh nghiệp sử dụng tốt nguồn tài chính nhằm tối đa hóa cấu trúc kinh doanh của doanh nghiệp. Để xây dựng cấu trúc kinh doanh cân bằng và tối ưu, dưới đây là những ưu điểm khi doanh nghiệp sử dụng Ma trận BCG:

Dễ áp dụng và không quá phức tạp

Sơ đồ ma trận BCG phân tích khá đơn giản, người dùng có thể dễ dàng hiểu và áp dụng được vào mô hình kinh doanh cho doanh nghiệp của mình. Khi nhìn vào ma trận BCG, bạn có thể dễ dàng nhận thấy rằng nhóm Star (ngôi sao) và Cow (con bò) là hai danh mục mang lại nhiều lợi ích nhất cho doanh nghiệp. Ngược lại, các sản phẩm ở hai nhóm Question (dấu hỏi) và Dog (con chó) thì cần lưu ý để tránh xảy ra những rủi ro và thất bại cho kế hoạch doanh nghiệp.

Xác định được hiệu quả hoạt động kinh doanh

Ma trận BCG được sử dụng như một biện pháp hữu hiệu để giúp doanh nghiệp xác định được đâu là lĩnh vực, đơn vị kinh doanh mang lại hiệu quả thấp cần loại bỏ. Từ đó, doanh nghiệp bạn xác định phân bổ được nguồn lực và tập trung vốn đầu tư vào phát triển những sản phẩm có lãi, tiết kiệm vốn cho những sản phẩm không có khách hàng tiềm năng, .

Bên cạnh đó, ma trận BCG còn xác định phương hướng nguồn vốn đầu tư một cách hợp lý giúp doanh nghiệp, từ đó có thể tối đa ngân sách kinh doanh.

Xác định đầu tư vào các sản phẩm tiềm năng

Sau khi doanh nghiệp xác định được những danh mục sản phẩm cần loại bỏ, họ có thể tập trung vào những sản phẩm có nhiều tiềm năng để phát triển. Những sản phẩm đó sẽ nằm trong danh mục ngôi sao và bò sữa.

Tùy theo tiềm lực tài chính và khả năng chịu rủi ro của doanh nghiệp, bạn có thể lựa chọn phát triển theo hai hướng, đó là những sản phẩm có khả năng tăng trưởng cao ở phần Star (ngôi sao). Đồng thời đòi hỏi sự đầu tư đáng kể của doanh nghiệp để thu được dòng tiền tốt với mức đầu tư tối thiểu.

Nhược điểm của Ma trận BCG

Ma trận BCG là một trong những công cụ giúp doanh nghiệp đánh giá các lựa chọn đầu tư kinh doanh. Tuy nhiên phương pháp BCG có thể chưa được đánh giá đầy đủ về các SBU và về mối quan hệ giữa thị phần và các chi phí. Bên cạnh những ưu điểm trên, ma trận BCG cũng tồn tại một số các nhược điểm nhất định, đó là:

Không xét đến các yếu tố kinh doanh khác

Ma trận BCG có điểm hạn chế đó là bỏ qua các khía cạnh kinh doanh khác, mà những yếu tố này cũng rất quan trọng với sự thành công của doanh nghiệp. Thị phần và tăng trưởng ngành không phải là yếu tố duy nhất ảnh hưởng tới lợi nhuận. Bên cạnh đó, thị phần cao không có nghĩa là nó sẽ mang lại lợi nhuận cao.

Khi kinh doanh một ngành hàng có tiềm năng, doanh nghiệp vẫn có thể bị lỗ nếu khả năng tổ chức quản lý lãnh đạo cấp cao kém, nhân viên không có chuyên môn, hoặc các nguyên nhân bên ngoài khác. Vì vậy, việc lựa chọn kinh doanh một loại các sản phẩm trong nhóm Star (ngôi sao) hoặc Cow (con bò) không đảm bảo công ty sẽ thu được lợi nhuận.

Không phù hợp trong mô hình kinh doanh phức tạp

Ma trận BCG sẽ không mang lại nhiều hiệu quả với những doanh nghiệp có mô hình kinh doanh phức tạp. Bởi mô hình kinh doanh này chỉ xét đến 3 tiêu chí đó là dòng tiền, thị phần và tốc độ tăng trưởng sẽ không thể mang lại giải pháp tối ưu. Ngoài ra, mô hình kinh doanh phức tạp khó có thể phân loại sản phẩm qua các danh mục này.

Cách xây dựng ma trận BCG

Để xây dựng ma trận BCG, doanh nghiệp cần xác định tốc độ của thị phần nhằm tăng kỳ vọng cho mỗi sản phẩm và dịch vụ trong danh mục. Ma trận BCG biểu thị tương đối thị phần và tốc độ tăng trưởng sản phẩm trong danh mục vào hình chữ nhật được xác định bởi hai chiều với 4 thành phần đó là: Star, Questions mask, Dogs và Cash Cows:

Dogs – Con chó

Các sản phẩm có mức tăng trưởng và thị phần thấp được gọi là Dogs. Thông thường các sản phẩm đã bị loại bỏ sẽ được cho vào danh mục Dogs vì chúng làm hao tổn tài nguyên. Tuy nhiên, một số sản phẩm trong Dogs cũng có thể tạo ra doanh thu liên tục và chi phí.

Ví dụ như, trong lĩnh vực ô tô, một dòng xe đã ngừng phát triển vẫn cần có phụ tùng thay thế. Khi dòng xe đó ngừng sản xuất ô tô mới, toàn bộ doanh nghiệp sẽ xuất hiện để cung cấp các bộ phận phụ tùng của xe.

Questions mask – Dấu hỏi

Ô dấu hỏi là mục dành cho các sản phẩm tăng trưởng cao trong thị trường với thị phần thấp. Một trong những lý do chúng được gọi là dấu hỏi vì từ ô này sản phẩm có thể sẽ phát triển trở thành một ngôi sao hoặc có thể rơi vào góc phần tư của Dogs. Những sản phẩm trong ô này thường đòi hỏi sự đầu tư đáng kể để có thể được yêu cầu được lợi nhuận.

Ví dụ như Rovio - người sáng tạo trò chơi Angry Birds, các công ty trò chơi máy tính thường phát triển hàng trăm trò chơi trước khi tìm được một trò chơi mang lại thành công thật sự. Không phải lúc nào doanh nghiệp cũng có thể dễ dàng phát hiện ra những trò chơi sẽ là ngôi sao trong tương lai và điều này có thể dẫn đến việc lãng phí thời gian và tiền bạc.

Stars – Ngôi sao

Sản phẩm trên thị trường có sự tăng trưởng và thị phần cao sẽ được gọi là Stars. Để là người dẫn đầu thị trường, các doanh nghiệp cần đầu tư liên tục để duy trì vị thế và tạo ra nhiều lợi nhuận hơn các loại sản phẩm khác.

Cash Cows – Con bò

Những sản phẩm tại các thị trường có mức độ tăng trưởng thấp với thị phần cao sẽ được gọi vào ô Cows. Ý tưởng này thể hiện chiến lược vắt sữa tận dụng phát triển những sản phẩm này càng nhiều càng tốt, nhưng không vắt kiệt sức của con bò.

Phân tích ma trận BCG trong chiến lược marketing

Ma trận BCG thể hiện mối quan hệ giữa tăng trưởng và thị phần doanh nghiệp, từ đó phân tích ma trận này sẽ giúp doanh nghiệp tạo được cơ sở phát triển các chiến lược kinh doanh phù hợp:

SBU ngôi sao

Những sản phẩm được xếp vào danh mục ngôi sao có thị phần kinh tế tương đối lớn và có sự tăng trưởng cao. Ô này sở hữu lợi thế trong việc cạnh tranh các doanh nghiệp có thêm nhiều cơ hội để phát triển và tăng trưởng trong tương lai dài hạn. Sản phẩm trong mục ngôi sao được đánh giá cao về khả năng sinh lợi và đáp ứng được các nhu cầu về vốn. Nhưng trong quá trình hình thành thì doanh nghiệp cũng cần phải có một số lượng vốn đầu tư ổn để giữ vững vị thế là người dẫn đầu.

SBU dấu hỏi

Những SBU trong mục dấu hỏi có vị thế cạnh tranh và thị phần tương đối thấp, đa phần sẽ là những ngành có sự tăng trưởng cao và đang rất triển vọng trong sự tăng trưởng dài hạn. SBU này có thể được trở thành trong ô SBU ngôi sao, nếu được chú ý phát triển qua số lượng vốn đầu tư lớn và đánh giá đúng tiềm năng để có kế hoạch kinh doanh đầu tư đúng lúc.

SBU con bò sữa

SBU con bò những ngành tăng trưởng thấp nhưng lại có thị phần cao để tăng vị thế cạnh tranh mạnh. Thế mạnh của ô này xuất phát từ việc tiết kiệm chi phí dựa vào quy mô kinh doanh. SBU ở danh mục này có khả năng sinh lợi cao nhưng lại không có cơ hội phát triển vì sự tăng trưởng ngành rất thấp. Vì vậy nhu cầu về vốn đầu tư không quá lớn và được xem là nguồn lợi nhuận rộng rãi.

SBU con chó

SBU Dogs là phần có mức độ cạnh tranh yếu và thị phần thấp, với những ngành tăng trưởng chậm. Vì chúng đòi hỏi lượng vốn đầu tư lớn nhưng chỉ để duy trì phần thị phần rất thấp, rất ít cơ hội để đem về doanh thu lợi nhuận cao.

Một chiến lược marketing hiệu quả phải đảm bảo tăng cường duy trì hoạt động hỗ trợ cho các sản phẩm ngay từ thời điểm thị trường phát triển mạnh với lợi nhuận cao ( ô Ngôi sao), dẫn đến việc nhiều đối thủ cạnh tranh gia nhập thêm để tăng thị phần và nhằm giành thị phần cao hơn trên những thị trường (ô Dấu hỏi). Nhưng khi tốc độ tăng trưởng của thị trường thấp với các đối thủ cạnh tranh thì bạn cần giảm bớt đầu tư (ô Bò sữa” ) và kết thúc tất cả những sản phẩm (ô Cows).

Một số những ma trận BCG thành công trong Marketing

Áp dụng ma trận BCG thành công phải kể đến những cái tên lớn như:

Ma trận BCG của Vinamilk

Vinamilk là một trong những thương hiệu áp dụng ma trận BCG vô cùng thành công với các dòng sản phẩm được phân bổ trong các danh mục phát triển riêng biệt. Dưới đây là các thông số SBU sản phẩm của Vinamilk:

1. SBU sản phẩm sữa bột: Ở khu vực nông thôn, sữa bột chiếm 30% thị phần nhưng ở các thành phố lớn, thì thị phần sữa bột gặp phải sự cạnh tranh rất lớn từ các thương hiệu sữa bột nước ngoài. Tuy nhiên, với sự đa dạng của nhóm sản phẩm sữa bột Vinamilk đang ngày càng phân khúc được các đối tượng khách hàng, không chỉ giới hạn ở khách hàng trẻ em mà còn đã được mở rộng sang nhiều đối tượng khác như người ăn kiêng, phụ nữ mang thai, người cao tuổi,... Vì vậy, sữa bột Vinamilk vẫn tiếp tục nắm giữ thị phần và tiếp tục đẩy mạnh đầu tư vào danh mục SBU sữa bột, phát triển thêm sản phẩm mới với phân khúc giá thấp.
2. SBU sản phẩm sữa tươi: Trong tổng doanh thu của hãng Vinamilk, SBU sữa tươi là mặt hàng chủ lực, chiếm tỷ trọng cao nhất. Với lợi thế là các dòng sản phẩm sữa tươi tiệt trùng, được sản xuất theo chu trình khép kín, đảm bảo chất lượng thì sữa tươi là phân khúc không thể tách rời của Vinamilk. Vinamilk giải pháp nên mở rộng tiếp tục đẩy mạnh phát triển chiến lược Marketing duy trì và phát triển hình ảnh thương hiệu, cũng như mở rộng tệp khách hàng.
3. SBU sữa đặc: SBU sữa đặc là sản phẩm xuất hiện trên thị trường từ rất sớm trong các sản phẩm được sản xuất từ Vinamilk và hiện vẫn giữ được chỗ đứng ổn định trên thị trường. Tuy nhiên Vinamilk, SBU sữa đặc có thị phần cao nhưng mức tăng trưởng thấp và nhắm tới đối tượng khách hàng bình dân và các kênh phân phối bán lẻ.

Ma trận BCG trong chiến lược của Apple

Apple iTunes và MacBook là hai sản phẩm của Apple thuộc danh mục Cash Cow. iTunes và MacBook trong những năm qua đã đạt được vị trí cao trong danh mục các sản phẩm được ưa chuộng ở hãng công nghệ này.

Với Apple, điện thoại iPhone chắc chắn sản phẩm Ngôi sao, mỗi khi hãng công nghệ này ra mắt lần ra mắt sản phẩm iPhone mới, lại có một số lượng kỷ lục bán hàng mới được thiết lập. Những sản phẩm máy tính bảng iPad hay đồng hồ Apple Watch cũng được coi là thuộc ô Ngôi sao và hiện đang được chuyển đổi để trở thành Cash Cow đối với công ty này. Apple iPod và Apple TV là các sản phẩm được đưa vào ô Cows mang đến những tác động đáng kể trên thị trường từ khi ra mắt.

Ma trận BCG của hãng Honda

Các sản phẩm của Honda như xe máy Honda Lead, Honda Wave và xe ô tô Honda City tại thị trường Việt Nam sẽ được xếp vào ô Cash Cow. Honda Lead và Honda City là những sản phẩm đã đạt được vị trí cao trong danh mục sản phẩm của hãng xe nổi tiếng này. Còn với các sản phẩm xe máy Honda Vision và Honda SH được cho vào ô Ngôi sao. Ngoài ra, các dòng xe phân khối lớn của hàng cũng đang được coi sản phẩm thuộc ô Ngôi sao và đang trong quá trình chuyển đổi trở thành Cash Cow.

>>Có thể bạn quan tâm: Growth Marketing: Bí quyết tăng trưởng tiếp thị thành công thời đại số

Tổng kết 

Ma trận BCG là công cụ không thể thiếu giúp doanh nghiệp xác định được nguồn lực phát triển trong marketing và quản trị chiến lược, giúp doanh nghiệp xác định cần phải tập trung nguồn lực phát triển vào đâu. Hy vọng qua bài viết trên đây bạn đã hiểu rõ hơn về ma trận BCG là gì, cũng như các kinh nghiệm để áp dụng nó vào chiến lược marketing hiệu quả. Các quản lý doanh nghiệp nên cần có nhận thức xác định những sản phẩm như thế nào thì nên đầu tư và phù hợp với người tiêu dùng nhằm đảm bảo tốc độ tăng trưởng của sản phẩm.