Nếu bạn có tìm hiểu về lập trình hay công nghệ thì Pascal không còn là thuật ngữ quá xa lạ. Đây là một loại ngôn ngữ lập trình vô cùng phổ biến để xây dựng các chương trình, phần mềm, ứng dụng,... Cùng LPTech tìm hiểu chi tiết khái niệm Pascal là gì và cách viết chương trình Pascal ở bài viết này nhé!

Ngôn ngữ lập trình Pascal là gì?

Pascal được sáng tạo và phát triển bởi giáo sư Nicholas Emil Wirth của trường Đại học Kỹ thuật Zurich ở Thụy Sĩ vào năm 1970. Tên gọi Pascal dùng để tưởng nhớ nhà toán học, triết học và nhà vật lý người Pháp là Blaise Pascal cho những đóng góp của ông với nền khoa học.

Pascal là một loại ngôn ngữ lập trình dùng cho máy tính theo dạng các câu lệnh để máy tính thực hiện các thao tác mà người dùng mong muốn. Pascal được phát triển từ ngôn ngữ ALGOL 60 bởi giáo sư Nicholas từ những năm 1960 nhưng lại không nhận được sự đồng thuận. Mãi đến năm 1970, thay vì dựa trên những ngôn ngữ có sẵn, ông đã phát triển ngôn ngữ lập trình Pascal vào tạo nên sự thành công lớn cho sự phát triển máy vi tính lúc bấy giờ.

Ưu nhược điểm của ngôn ngữ Pascal

Chương trình Pascal được tạo ra với mục đích ban đầu là hỗ trợ việc giảng dạy môn học lập trình với các đặc điểm hữu ích như:

• Từ ngôn ngữ Pascal có thể chuyển thêm sang nhiều ngôn ngữ lập trình khác nhau.
• Nhờ vào tính chất dễ sửa đổi và nâng cấp nên ngôn ngữ Pascal có thể ứng dụng được trên nhiều hệ thống, nền tảng khác nhau.
• Ngữ pháp, ngữ nghĩa đơn giản và logic để giúp người dùng dễ dàng học tập, nghiên cứu.
• Cấu trúc chương trình Pascal rõ ràng, dễ hiểu và an toàn cho người dùng.
• Là một ngôn ngữ phát triển độc lập, Pascal đã khắc phục được rất nhiều những điểm hạn chế của các loại ngôn ngữ trước. Dù vậy, Pascal vẫn có những nhược điểm nhất định.

Ưu điểm

Các ưu điểm nổi bật của ngôn ngữ Pascal là:

• Từ ngôn ngữ Pascal, bạn có thể biên dịch sang các loại ngôn ngữ lập trình khác nhau qua hệ thống chuyển đổi.
• Đây là loại ngôn ngữ lập trình có cấu trúc dễ dàng phân tích, học tập và nghiên cứu.
• Có thể dùng cho các phiên bản hệ thống, máy tính, nền tảng khác nhau.
• Hỗ trợ định hướng đối tượng OOP - Object Oriented Programming.

Nhược điểm

Bên cạnh các ưu điểm thì ngôn ngữ này vẫn còn tồn tại các nhược điểm như:

• Hệ thống lập trình bởi ngôn ngữ Pascal dễ bị tấn công bởi có cấu trúc khá đơn giản, độ lặp lại cao nên nếu có sự thay đổi nhỏ trong đoạn lệnh sẽ ảnh hưởng đến kết quả chung.
• Có thể chuyển đổi không rõ ràng sang một số đối tượng trong tập hợp và có tính liên quan đến nhau.
• Khả năng kiểm soát hiệu quả chỉ ở mức trung bình.

Các phiên bản biến thể của Pascal

Mặc dù là phiên bản được phát triển độc lập, Pascal vẫn có nhiều phiên bản biến thể khác nhau. Dưới đây là các phiên bản biến thể phổ biến nhất của code Pascal:

Pascal-P

Đây là công cụ chuyển mã với mục đích chuyển đổi ngôn ngữ lập trình sang hệ thống máy ảo và được viết bởi Zurich. Một số trình biên dịch hệ thống P là Pascal-1, Pascal-2, Pascal-3, Pascal-4 và Pascal-5. Riêng Pascal-5 là trình biên dịch được phát triển sau này trong quá trình nghiên cứu của nhóm Zurich.

Object Pascal

Có khả năng định hướng phức tạp và tinh vi. Apple Computer được xem là có công lớn trong việc phát triển các biến thể của ngôn ngữ Pascal.

Turbo Pascal

Đây là một trong những trình biên dịch nổi tiếng về sự mở rộng thuật toán và khả năng kết nối dữ liệu. Phiên bản đầu tiên của Turbo Pascal được phát triển từ năm 1986. Đến năm 2000, phiên bản sau cùng là Pascal Turbo 7.2 được ra đời và hiện là phiên bản mới nhất.

Các thành phần cơ bản của Pascal

Mỗi chương trình Pascal có 3 thành phần cơ bản đó là:

Ký tự

Mỗi ngôn ngữ lập trình được xây dựng một số lượng hữu hạn các ký tự và Pascal cũng tương tự như vậy.

Pascal bao gồm:

• Bộ chữ cái với 26 chữ hoa và 26 chữ thường
• Các kí hiệu toán học như +, -, *, /, =, ( )
• Dấu gạch nối _
• Chữ số thập phân
• Các ký tự đặc biệt như “, { }, [ ], %, @,...

Lưu ý rằng ngôn ngữ Pascal không dùng ký hiệu của bộ chữ cái Hy Lạp. Khi lập trình Pascal phải tuân thủ những quy ước về ngữ pháp và ngữ nghĩa.

Từ khóa

Mỗi từ khóa trong Pascal được thực hiện theo mục đích riêng biệt. Một số từ khóa phổ biến dùng trong ngôn ngữ các hàm trong Pascal như:

• Program, Begin, End,... là các từ khóa chung
• Const, Var,... là các từ khóa khai báo
• If… Then… Else, Case… Of là các từ khóa lựa chọn
• With, Goto, Exit, Halt là các từ khóa điều khiển
• And, Or, Not, In, Div, Mod, khoảng trắng, dấu chấm phẩy, dấu mốc, dấu nháy đơn,... là các từ khóa toán tử

Tên (Identifier)

Để đặt tên cho các các kiểu dữ liệu trong Pascal, lập trình viên dùng các tên được tạo nên từ các ký tự chữ cái, chữ số, dấu nối _. Điểm đặc biệt trong các tên gọi của chương trình trong Pascal đó là luôn bắt đầu bằng chữ cái.

Ví dụ: C1000, dellasusapple,...

Các tên trong Pascal không phân biệt giữa chữ cái hoa và chữ cái thường. Do đó, các tên gọi viết hoa hay viết thường trong Pascal đều có giá trị như nhau.

Cấu trúc và các dạng câu lệnh trong Pascal

Chương trình Pascal có cấu trúc và các câu lệnh khá đơn giản như:

Cấu trúc của chương trình Pascal

Các lệnh trong Pascal có cấu trúc tiêu chuẩn là phần khai báo và phần thân. Một số phần khai báo phổ biến nhất trong ngôn ngữ lập trình Pascal là: Program, Uses, Label, Const, Type, Var,...

Phần thân chương trình sẽ bao gồm nhiều phần tử phức tạp hơn. Nhưng nhìn chung mọi thân chương trình đều bắt đầu bằng Begin và kết thúc bằng End.

• Ví dụ câu trúc một chương trình Pascal:

Program hwelt;

Begin 

            writeln (‘Hallo Welt’);

End;

Các dạng câu lệnh trong Pascal

Câu lệnh trong Pascal được định dạng phong phú để nhằm phục vụ cho các mục đích sử dụng khác nhau. Một số câu lệnh phổ biến trong ngôn ngữ Pascal này bao gồm:

• readln(ln) đọc biến, dừng màn hình và đọc file
• type để bắt đầu các phần cho các loại biến cho người dùng
• clrscr xóa cửa sổ hiện tại, giữ nguyên màu chữ được cài đặt
• var phần khai báo biến trong các chương trình Pascal
• write() in ra màn hình sau ký tự cuối; ghi file

▷ Xem thêm: Stackoverflow là gì? Tại sao lập trình viên không nên lạm dụng stackoverflow

Cách viết chương trình Pascal online đơn giản

Nếu bạn đang học và thực hành viết bằng ngôn ngữ Pascal một cách đơn giản và nhanh chóng thì có thể sử dụng các công cụ online. Các công cụ này có thể cho phép bạn biên dịch và chạy chương trình trên website mà không cần cài đặt phần mềm.

Bạn có thể viết chương trình Pascal theo cách online đơn giản với các bước sau:

Bước 1: Chọn công cụ Pascal online phù hợp

Trên internet hiện nay có rất nhiều công cụ viết Pascal online và bạn có thể dễ dàng chọn được theo mong muốn của mình. Một số công cụ viết Pascal online phổ biến như:

Online Pascal Compiler: Đây là một công vụ viết Pascal online miễn phí được đông đảo người dùng sử dụng. Website này cho phép người dùng có thể biên dịch, viết và chạy chương trình theo một số tùy chọn như gỡ lỗi, tương tác hay chế độ nâng cao.

Pascal Online IDE: Đây là công cụ có thể tích hợp các tính năng chỉnh sửa mã nguồn, biên dịch và chạy code. Công cụ này có thêm các tính năng như gỡ lỗi, kiểm tra lỗi, gợi ý mã, chia sẻ mã,...

Pascal Online Computer: Đây là trang web với cách sử dụng đơn giản và tiện lợi nhất. Khi thao tác trên đây, người dùng có thể thực hiện các thao tác quen thuộc nhất. Trên website còn có một số tùy chọn như nhập/ xuất tệp, nhập/ xuất URL hay nhập/ xuất mã QR.

Bước 2: Viết mã Pascal

Sau khi đã chọn được cho mình website mong muốn để bắt đầu viết mã nguồn Pascal. Bạn có thể bắt đầu việc viết mã Pascal bằng cách nhập mã nguồn vào ô văn bản hoặc sao chép, dán mã từ một nguồn khác.

Lưu ý rằng là bạn cần phải tuân thủ các quy tắc về cú pháp và kiểu dữ liệu để viết mã nguồn đúng. Bạn cũng có thể tham khảo đoạn mã nguồn đúng tại các hội nhóm chuyên về công nghệ thông tin.

Bước 3: Chạy chương trình

Sau khi viết xong mã Pascal, bạn có thể biên dịch và bắt đầu chạy chương trình theo ý muốn. Bạn hãy nhấn nút biên dịch hoặc chạy chương trình (có hình tam giác hoặc mũi tên để kích hoạt.

Khi mã nguồn của bạn viết không bị lỗi thì kết quả sẽ xuất hiện trên màn hình hoặc ô giao diện. Trong trường hợp mã nguồn bị sai thì bạn sẽ thấy thông báo lỗi và vị trí trí lỗi. Khi đó bạn nên sửa lỗi và biên dịch lại mã nguồn Pascal cho đến khi đúng và hệ thống không còn báo lỗi khi nhấn nút chạy chương trình nữa.

Vì sao bạn nên bắt đầu học ngôn ngữ Pascal?

Pascal là loại ngôn ngữ lập trình cơ bản trong các hệ thống lập trình. Đây sẽ là ngôn ngữ bắt đầu phù hợp khi bạn định hướng muốn trở thành lập trình viên chuyên nghiệp. Nếu bắt đầu với Pascal, bạn có thể dễ dàng làm quen và thực hành hành dần các thao tác. Tuy nhiên hiện tại Pascal không phải là ngôn ngữ lập trình thông dụng nên chỉ học về ngôn ngữ này thôi là không đủ.

Để có được công việc và mức thu nhập cao hơn, bạn có thể kết hợp học thêm các ngôn ngữ khác ngoài Pascal như: Python, Ruby, C ++, Java, JavaScript,... Khi học tập và tích lũy được thêm nhiều kiến thức bạn sẽ có được công việc với mức lương hấp dẫn hơn trong ngành công nghệ thông tin này.

Bài viết trên đây đã giải thích chi tiết định nghĩa Pascal là gì cũng như những đặc điểm của loại ngôn ngữ này. Nếu muốn bắt đầu học viết ngôn ngữ này, bạn có thể thử bắt đầu viết trên các công cụ online. Hy vọng bài viết này của LPTech đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích nhé!