Khi nhắc đến hệ điều hành máy tính, đa phần người dùng thường nhắc đến Windows hoặc MacOS bởi lẽ đây là 2 ông lớn trong ngành. Tuy nhiên, Linux cũng là một cái tên sáng giá và được sử dụng phổ biến để làm hệ điều hành cho máy tính. Vậy thì Linux là gì và điều gì khiến đây là hệ điều hành để cả Facebook lẫn Google sử dụng ? Cùng LPTech tìm hiểu ngay qua bài viết dưới đây nhé!

Linux là gì?

Linux là một hệ điều hành mã nguồn mở miễn phí được nâng cấp và hoàn thiện bởi cộng đồng người dùng và nhà phát triển trên toàn thế giới. Mọi vấn đế về sử dụng, sửa đổi hay phân phối đều có thể được thực hiện bởi bất kì ai và hoàn toàn không bị tính phí.

Linux hiện được sử dụng trên nhiều thiết bị từ máy tính cho đến những máy chủ hoặc thiết bị nhúng. Linux có sự kết hợp với những phần mềm khác nhau để tạo nên nhiều phiên bản hệ điều hành như: Debian, CentOS hoặc Ubuntu,...

Linux thường được sử dụng nhiều tại các doanh nghiệp hoặc hệ thống máy tính của chính phủ bởi tính ổn định, bảo mật và hiệu suất cao. Ngoài ra, với tính linh hoạt và dễ tùy chỉnh, Linux phổ biến với người dùng kỹ thuật và doanh nghiệp kiểm soát hoàn toàn mạng lưới máy tính của họ.

Linux được bắt đầu từ những năm 1991 bởi một sinh viên Phần Lan có tên là Linus Torvalds phát triển nên. Linux sau đó đã công bố dự án trên Usenet và tạo mã nguồn mở để kêu gọi sự đóng góp từ cộng đồng.

Ban đầu Linux chỉ là một trung tâm của hệ điều hành. Nhờ sự chung tay phát triển và xây dựng, các phiên bản của Linux như Debian, Slackware,... dần xuất hiện. Từ đó, tạo nên hệ sinh thái các phiên bản Linux đa dạng với những triết lý riêng.

Hiện nay, Linux trở thành biểu tượng của những phần mềm dùng mã nguồn mở và cung cấp cho người dùng khả năng kiểm soát hoàn toàn mạng lưới máy tính.

Hệ điều hành Linux được cấu trúc thế nào?

Cấu trúc của hệ điều hành Linux bao gồm 3 thành phần chính dưới đây:

Kernel

Thành phần này là trung tâm của hệ điều hành Linux, giúp quản lý tài nguyên của phần cứng và điều phối thực hiện tác vụ của hệ thống. Kernel được phát triển bởi Linus Torvalds và cộng đồng người dùng lập trình.

Shell

Shell là thành phần cung cấp giao diện dòng lệnh và giao diện đồ họa (command line và Graphic User Interface - GUI) để thực hiện các tương tác hệ thống. Shell là cầu nối để kết nối từ Kernel Application, sau đó gửi đến Kernel để thực thi.

Shell có nhiều loại như: bash (Bourne-again shell), sh (the Bourne Shell), csh (Almquist shell), zsh (Z shell) và tsh (TENEX C shell).

> Tìm hiểu thêm về Shell và các loại shell phổ biến tại: Shell là gì? Các loại môi trường dòng lệnh phổ biến

Hệ thống tệp tin (Application)

Linux sử dụng hệ thống tệp tin phiên bản ext4 mặc định, có khả năng hỗ trợ các tệp tin khác nhau, cho phép việc quản lý tệp và thư mực đơn giản hơn với người dùng.

Lợi ích khi sử dụng Linux

Linux đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển phần mềm nhờ vào sự ổn định, bảo mật và tính linh hoạt cao. Đặc biệt, đối với những lập trình viên đang làm việc trong lĩnh vực thiết kế app, Linux cung cấp một môi trường phát triển mã nguồn mở, hỗ trợ nhiều ngôn ngữ lập trình và công cụ như Android Studio, React Native, hay Flutter.

Từ những lợi ích trên, các lập trình viên sẽ dễ dàng xây dựng, thử nghiệm và triển khai các ứng dụng trên nhiều nền tảng khác nhau một cách hiệu quả. Qua đó áp dụng Linux vào trong nhiều lĩnh vực bao gồm:

Sử dụng cho máy tính cá nhân

Trước đây, Linux thường được dùng cho máy tính cá nhân dành cho người dùng kỹ thuật hoặc nhà phát triển phần mềm. Tuy nhiên, ngày nay nó đã được phổ biến nhiều hơn đến cả người dùng thông thường.

Các phiên bản Ubuntu, Linux Mint,... mang đến những trải nghiệm sử dụng đơn giản, dễ dàng hơn cho người dùng. Bên cạnh đó, Linux cũng có hiệu suất cao, ổn định nên phù hợp để sử dụng máy tính cá nhân mỗi ngày.

Sử dụng cho máy chủ và trung tâm dữ liệu (data center)

Linux là hệ điều hành được sử dụng phổ biến nhất cho máy chủ và data center. Với tính ổn định cao, Linux trở thành lựa chọn hàng đầu để triển khai dịch vụ cho website, máy chủ và các cơ sở dữ liệu.

Hiện nay, các website hàng đầu thế giới như Facebook hay Google đều đang chạy trên hệ điều hành Linux.

Sử dụng cho các thiết bị nhúng và IoT

Linux cũng được ứng dụng nhiều vào thiết bị nhúng và IoT (Internet of Things). Với khả năng linh hoạt, Linux có thể sử dụng trên các thiết bị như điều khiển thông minh, thiết bị y tế,... Tuy nhiên, Linux cũng có thể được tùy chỉnh để khởi chạy trên thiết bị với tài nguyên có hạn để đáp ứng yêu cầu đặc thù cho riêng từng ứng dụng.

Sự khác nhau giữa Linux và các hệ điều hành khác

Điểm khác biệt lớn nhất giữa Linux với các hệ điều hành khác như: Windows, MacOS,... là về bản chất mã nguồn mở của nó. Linux được phát triển bởi hệ thống cộng đồng trên khắp thế giới mà không phải phụ thuộc vào bất kỳ công ty hay tổ chức nào.

Linux có thể ứng dụng trên máy chủ và các thiết bị nhúng, trong khi đa phần những hệ điều hành còn lại chỉ dùng được cho máy tính cá nhân.

Hệ điều hành của Linux cũng hoạt động dựa trên mã nguồn mở miễn phí, trong khi Windows hay macOS đòi hỏi chi phí hoặc bản quyền. Chính vì những lý do trên mà Linux trở thành lựa chọn hàng đầu cho cá nhân, tổ chức hay doanh nghiệp với ngân sách hạn chế.

Các phiên bản Linux

Trong suốt quá trình hình thành và phát triển, Linux đã cho ra mắt nhiều phiên bản khác nhau thông qua những lần hợp tác với các phần mềm khác. Dưới đây là một số phiên bản phổ biến nhất của Linux:

Ubuntu

Ubuntu là một trong những phiên bản Linux được sử dụng phổ biến nhất, mang đến trải nghiệm sử dụng thân thiện và tiện lợi cho người dùng.

Ưu điểm:

• Giao diện dễ sử dụng.
• Tính ổn định lâu dài, bảo mật khi sử dụng trong máy tính cá nhân.

Nhược điểm: Thường chỉ được sử dụng phổ biến cho môi trường máy tính cá nhân, không phổ biến cho máy chủ hoặc data center.

> Xem thêm: Các giấy phép mã nguồn mở phổ biến (Open source license)

CentOS

CentOS có tên đầy đủ là Community ENTerprise Operating System, là phiên bản được phát triển dựa trên mã nguồn mở Red Hat Enterprise Linux (RHEL). CentOS tập trung vào tính dài hạn và ổn định, bảo mật cho hệ thống.

Ưu điểm:

• Là lựa chọn hàng đầu cho môi trường máy chủ và trung tâm dữ liệu.
• Tính bảo mật cao, phù hợp cho hệ thống máy tính tổ chức hoặc doanh nghiệp.

Nhược điểm: Có thể phức tạp nếu sử dụng cho hệ thống máy tính cá nhân.

Linux Mint

Đây là phiên bản Linux được phát triển từ nền tảng Ubuntu. Giao diện của Linux Mint được kết hợp từ Windows 7 và macOS X.

Linux Mint được đánh giá là phiên bản đáng sử dụng nhất của Linux, là cái tên sáng giá hàng đầu để cạnh tranh với hệ điều hành Windows và macOS. Phiên bản mã nguồn mở này mang đến cài đặt nhanh chóng và dễ dàng chỉ bằng việc sử dụng USB hoặc DVD trắng. Ngoài ra, Linux Mint cũng cung cấp đa phương tiện để người dùng hoàn tất bước cài đặt.

Các lý do mà Linux Mint là phiên bản được khuyên dùng nhất cho người dùng mới bao gồm:

• Phiên bản này có thể khởi chạy ngay sau khi máy tính khởi động.
• Linux Mint sử dụng ít dữ liệu bộ nhớ hơn cả, hạn chế sự tiêu tốn dung lượng cho thiết bị máy tính.
• Cung cấp kho ứng dụng phong phú, đa dạng và được cập nhật hiện đại, mới nhất.
• Cho phép người dùng thực hiện tùy chỉnh theo nhu cầu và sở thích cá nhân.
• Kèm theo các Flash, Codecs hoặc các ứng dụng mặc định khác phù hợp.

Ưu điểm: Giao diện dễ sử dụng, gần gũi và kho ứng dụng đa dạng.

Nhược điểm: Tính bảo mật không quá cao vì được phát triển cho hệ thống máy tính cá nhân.

Debian

Debian là lựa chọn hàng đầu cho người dùng mong muốn một hệ điều hành ổn định hơn cho máy tính. Dù thường được sử dụng cho những phần mềm cũ hơn, Debian vẫn có khả năng chạy tốt.

Ưu điểm: Tính ổn định cao và có hệ thống người dùng lớn.

Nhược điểm: Có thể gặp hạn chế về cập nhật ứng dụng bởi đã được phát triển lâu năm.

Fedora

Fedora cho phép người dùng tự do phát triển, xây dựng các yếu tố trong máy tính cho phù hợp với nhu cầu và mong muốn của mình. Đây là phiên bản được sử dụng nhiều nhất bởi các lập trình viên bởi nó có khả năng cung cấp nền tảng lập trình.

Fedora cũng là phiên bản hàng đầu để cập nhật những thuật toán, ứng dụng mới cho máy tính.

Ưu điểm: Cho phép người dùng tùy chỉnh máy tính theo mong muốn và cung cấp những công nghệ mới nhất.

Nhược điểm: Có thể gây nên một số lỗi vì mang đến những ứng dụng mới nhất và đòi hỏi nhiều tài nguyên phần cứng.

OpenSUSE/SUSE Linux Enterprise

Đây là một phiên bản của Linux mang đến cho người dùng những trải nghiệm chuyên nghiệp hơn hẳn những phiên bản trước đây. OpenSUSE có thể đáp ứng được nhiều nhu cầu của người dùng khi vừa muốn có phiên bản ổn định cao, vừa được cập nhật các ứng dụng mới nhất.

Ưu điểm: Có tính ổn định cao, nhiều phiên bản cập nhật mới nhất và đều qua quá trình kiểm tra kỹ càng.

Nhược điểm: Tốn nhiều dung lượng vì chứa lượng lớn dữ liệu và được cập nhật liên tục để mang đến trải nghiệm tối ưu cho người dùng.

Puppy Linux

Puppy Linux là phiên bản nhẹ nhất trong tất cả những phiên bản của Linux, chỉ tốn khoảng 300MB dung lượng. Dù có dung lượng nhẹ nhưng Puppy Linux vẫn đảm bảo được tác vụ mượt mà khi thao tác.

Ưu điểm: Dung lượng nhẹ, cho phép người dùng tùy chỉnh cho phù hợp với nhu cầu cá nhân người dùng.

Nhược điểm: Một số tính năng bị hạn chế bởi dung lượng phiên bản khá thấp.

Slackware Linux

Đây là phiên bản lâu năm nhất của Linux, có tuổi đời lên đến 13 năm. Slackware Linux được tin dùng bởi cấu hình thấp và trình cài đặt đơn giản cho người dùng.

Ưu điểm: Có cộng đồng người dùng lớn, sử dụng được cho nhiều máy tính kể cả máy có cấu hình thấp.

Nhược điểm: Hạn chế về tính năng cập nhật ứng dụng.

Mageia Linux

Đây là một nhánh nhỏ của hệ điều hành Mandriva Linux và phát hành từ năm 2010. Phiên bản Linux này tối ưu hóa tốc độ của cơ sở dữ liệu thêm 3 - 5%.

Ưu điểm: Tối ưu hóa được tốc độ cơ sở dữ liệu, tăng hiệu suất.

Nhược điểm: Hạn chế về tính năng cập nhật ứng dụng.

Bài viết trên đây của LPTech đã mang đến cho bạn những kiến thức bổ ích về khái niệm Linux là gì và giới thiệu những phiên bản phổ biến nhất của hệ điều hành này. Hy vọng bài viết đã cung cấp những thông tin bổ ích đến bạn nhé!